Τι είναι λοιπόν η κατανόηση ενός κειμένου;

Η κατανόηση ενός κειμένου από τους μαθητές, μετά τις παραπάνω διευκρινίσεις, δεν είναι ένα φαινόμενο του τύπου «όλα ή τίποτε».

Δεν είναι κάτι:
  • στιγμιαίο,
  • οριστικό,
  • συντελεσμένο,
  • ένα στοίχημα που έχασε ή κέρδισε ο κάθε μαθητής ξεχωριστά,
αλλά μια δυναμική διαδικασία που βασίζεται στην κινητοποίηση του ενδιαφέροντος των μαθητών να αναζητήσουν κάτι στο κείμενο, να σχετιστούν με αυτό με κάποιο τρόπο ― μια διαδικασία που έχει ταυτόχρονα προσωπικό αλλά και ομαδικό χαρακτήρα.

Προσωπικό στο βαθμό που ο κάθε μαθητής ξεχωριστά έχει την ευκαιρία να εκφράσει την οποιαδήποτε αντίδρασή του σε αυτό που διάβασε. Ομαδικό γιατί οι μεμονωμένες αντιδράσεις των μαθητών γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης, συζήτησης, εμβάθυνσης.

Μέσα από τη ζύμωση στην ομάδα της τάξης το νόημα αλλάζει χέρια, μεταλλάσσεται, επαναπροσδιορίζεται. Αν, τελικά, μπορέσουν οι μαθητές να παράγουν το δικό τους λόγο για το κείμενο, γύρω από το κείμενο ή για τα θέματα για τα οποία μιλάει το κείμενο, τότε το κείμενο κατανοήθηκε. Η ανάγνωση δηλαδή είναι δημιουργική όχι όταν ευθυγραμμίζονται οι νεαροί αναγνώστες με το νόημα που ο εκπαιδευτικός νομίζει ότι κρύβει το κείμενο, αλλά όταν μπορούν να αρθρώνουν λόγο για αυτό, χρησιμοποιώντας ποικίλα εκφραστικά μέσα και όχι μόνον τη γλώσσα, συνδέοντάς το με τις εμπειρίες τους.