Σταθμός 5

Η τουρκική γλώσσα στη Θράκη είναι η μόνη νομικά αναγνωρισμένη μειονοτική γλώσσα στην Ελλάδα. Η τουρκική γλώσσα μιλιόταν σε όλη την πεδινή και σε τμήμα της ημιορεινής περιοχής του νομού Ξάνθης, σε μερικές ημιορεινές περιοχές του νομού Ροδόπης (και βορειότερα από αυτό που ονομάζεται «γιακάς») και στην πεδιάδα νότια και δυτικά της Κομοτηνής, ενώ οικισμοί υπήρχαν και στα ανατολικά. Στο νομό Έβρου παντού υπήρχαν διάσπαρτοι οικισμοί. Μετά την αποχώρηση των βουλγαρόφωνων ορθόδοξων, τη σταδιακή αποχώρηση της μεγάλης πλειοψηφίας των Τούρκων του νομού Έβρου, την εγκατάλειψη ολόκληρων οικισμών στο νομό Ξάνθης και γενικότερα τη μετανάστευση προς την Τουρκία, μειώθηκε αναλογικά ο αριθμός των τουρκόφωνων. Το μεγαλύτερο τμήμα αυτών που αποκαλούνται και από τη μειονότητα «Τσιγγάνοι» έχουν μητρική γλώσσα την τουρκική, όχι μόνο στα αστικά κέντρα αλλά και σε διάσπαρτους οικισμούς και στους τρεις νομούς.

Σήμερα σημαντικός αριθμός τουρκόφωνων ―κυρίως Τσιγγάνων―, συνέπεια εσωτερικής μετανάστευσης, κατοικεί στη Θεσσαλονίκη και στο λεκανοπέδιο της Αττικής.

Η σημαντική πολιτιστική και φιλολογική δραστηριότητα της μειονότητας στο Μεσοπόλεμο αποδυναμώθηκε και σχεδόν χάθηκε μεταπολεμικά, αφενός λόγω της μετανάστευσης των ελίτ της στην Τουρκία, αφετέρου λόγω των ενοχλήσεων που κατά καιρούς δέχτηκαν τα μέλη της από τους κρατικούς μηχανισμούς. Τα τελευταία χρόνια το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού προσανατολίζεται στην κατάκτηση μόνο της επίσημης τουρκικής γλώσσας, απαξιώνοντας τη ρουμελιώτικη (δηλαδή ευρωπαϊκή) τουρκική διάλεκτό του.

Σημαντικό τμήμα ατόμων που προέρχονται από σλαβόφωνους ανιόντες έχουν πλέον μητρική γλώσσα την τουρκική. Τα τουρκικά είναι επίσης η μητρική γλώσσα των μουσουλμάνων της Κω και του μεγαλύτερου μέρους τους στη Ρόδο. Από το 1971 δεν υπάρχει τουρκόγλωσση εκπαίδευση στα δύο νησιά. Μερικά άτομα της νεότερης γενιάς δε γνωρίζουν πολύ καλά τη γλώσσα.