Ένας κίνδυνος που ελλοχεύει

Προνομιακές εκφράσεις των διεργασιών κοινωνικοποίησης και ταυτοποίησης είναι οι τελετουργίες της μνήμης, η κουλτούρα, η χρήση συμβόλων. Αυτή η διεργασία πολιτισμικής ταύτισης επιτρέπει στο άτομο την καλή λειτουργία του εγώ μέσα από την εγγραφή σε ένα συμβολικό σώμα που φαντάζει αιώνιο, όπως είναι το έθνος, η θρησκευτική κοινότητα ή η εθνοτική ομάδα.  

Ωστόσο πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος αυτή η καλή λειτουργία να μετατραπεί σε κακή. Εάν η ταυτότητα συρρικνωθεί σε μία μοναδική υπαγωγή, οι άνθρωποι μπορεί εύκολα να γίνουν προκατειλημμένοι, μονομερείς, μη επιεικείς, δυναστικοί. Eνδέχεται να αρχίσουν να βλέπουν τον κόσμο από μια λοξή και παραμορφωτική οπτική γωνία, όπου «οι δικοί μας» αντιπαρατίθενται στους «άλλους». Εάν όμως συλλάβουμε την ταυτότητα ως σύνθεση πολλαπλών υπαγωγών, από τις οποίες άλλες είναι συνδεδεμένες με κοινή εθνική ιστορία και άλλες όχι, άλλες με κοινή θρησκευτική παράδοση και άλλες όχι, εάν διακρίνουμε στον εαυτό μας, στην καταγωγή μας, στην προσωπική μας ιστορία πολλές και αντιφατικές επιρροές, πολλές προσμείξεις και ετερόκλητες επιδρά­σεις, τότε θα αναγνωρίσουμε μια διαφορετική σχέση με τους άλλους. Δε θα έχουμε πια να κάνουμε με μια ομοιογενή ομάδα των «δικών μας», αντίθετη σε μια εξίσου ομοιογενή των «άλλων». Θα υπάρχουν στην ομάδα των «δικών μας» κάποιοι με τους οποίους μας συνδέουν πολλά και κάποιοι με τους οποίους δεν έχουμε τίποτα κοινό να μοιραστούμε. Το ίδιο ακριβώς θα ισχύει και με την ομάδα των «άλλων».