Τα κείμενα που βρίσκουμε στο σχολείο μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τέσσερα μεγάλα κειμενικά είδη:
- τo λογοτεχνικό,
- το επεξηγηματικό (εφημερίδες, περιοδικά, ταξιδιωτικά βιβλία...),
- το διαδικαστικό (οδηγοί κάθε είδους, από μαγειρικής έως σκηνοθετικές οδηγίες...),
- το πληροφοριακό (λεξικά, εγκυκλοπαίδειες...).
Το επίπεδο ύφους κάθε κειμένου περιλαμβάνει: περί τίνος και τι γράφουμε («θέμα»), πώς χρησιμοποιούμε τη γλώσσα (προφορικός-γραπτός λόγος) και σε ποιον μιλάμε και, τέλος, πώς χειριζόμαστε το θέμα μας (σχέση μεταξύ επικοινωνούντων). Οι επιλογές των συγγραφέων σε όλα αυτά τα στοιχεία δεν είναι ελεύθερες, γιατί αυτοί περιορίζονται από το κειμενικό είδος στο οποίο κινούνται. Είναι πολύ σημαντικό η διδασκαλία της γραφής να γίνεται στο πλαίσιο της παιδαγωγικής του γραμματισμού με βάση τα κειμενικά είδη (genre literacy pedagogy), γιατί το αυθεντικό γράψιμο γίνεται πάντοτε στο πλαίσιο ενός κειμενικού είδους και ποτέ σε κειμενικό κενό. Πάντοτε οποιοδήποτε γραπτό μας, όσο μικρό και ασήμαντο κι αν είναι, κινείται εντός κάποιου συγκεκριμένου κειμενικού είδους, με όλες τις δεσμεύσεις (κοινωνικές, υφολογικές, μορφολογικές, συναισθηματικές;) που το κειμενικό αυτό είδος συνεπάγεται. Το επιτυχημένο κείμενο γράφεται από έναν ενημερωμένο συγγραφέα ο οποίος κάνει τις επιλογές του ―εντός του κειμενικού είδους στο οποίο αποφάσισε ή του ζήτησαν να κινηθεί― για το επίπεδο ύφους (θέμα, τρόπος, σχέση μεταξύ επικοινωνούντων). Οι μαθητές γράφουν καλύτερα όταν τους εξηγούνται οι γλωσσικές επιλογές που έχουν κάνει (σε παρόμοια κείμενα με αυτά που τους ζητάμε να γράψουν) άλλοι συγγραφείς. Η αναλυτική αυτή διαδικασία τούς ωριμάζει ως αναγνώστες και τους βοηθά να γίνουν καλύτεροι συγγραφείς. Για το σκοπό αυτό ο προβληματισμός γύρω από το πρόγραμμα διδασκαλίας των κειμενικών ειδών είναι πολύ σημαντικός. Τι μοντέλα κειμενικών ειδών προσφέρουμε στο πλαίσιο του σχολικού προγράμματος; Πολλές φορές οι εκπαιδευτικοί, με τον τρόπο διδασκαλίας τους, περιορίζουν τους μαθητές σε επίπεδα ύφους πολύ κατώτερα από αυτά στα οποία ευαγγελίζονται τα προγράμματα διδασκαλίας ότι πρέπει να εκτίθενται οι μαθητές (ρητορικές ερωτήσεις, απλοϊκή αντιμετώπιση καταστάσεων, περιορισμός των μαθητών σε κοινά και τετριμμένα πράγματα).
|
